Geoekologiczne kartowanie i modelowanie systemów przyrodniczo-gospodarczych na byłych wyrobiskach kopalni siarki na Podkarpaciu
Abstrakt
STRESZCZENIE
W artykule przedstawiono wyniki badań stanu ekologicznego systemów przyrodniczo-gospodarczych kopalni siarki na Podkarpaciu ukraińskim. Autorzy przeprowadzili badania w latach 1997‒2014. Badania geoekologiczne prowadzono na terenach górniczo-przemysłowych geosystemów obszarów “Jaworiwski zbiornik wodny”, “Podorożnenski zbiornik wodny” i “Zbiorniki wodne Opola”. W tekście poddano reasumpcji materiał dotyczący teorii, metodyki i praktyki geoinformacyjnego kartowania i modelowania terenów górniczo-przemysłowych. Na przykładzie terenów przyległych do Jaworiwskiego zbiornika wodnego, powstałego na miejscu największej na świecie kopalni siarki o powierzchni 9,5 km2 i głębokości 70 m, przedstawiono podejścia do kartowania krajobrazowego antropogenicznych, antropogeniczno-transformowanych i naturalnych systemów geograficznych. Pokazano mocne i słabe strony cyfrowego modelu terenu dla obszaru zalanego zbiornika wodnego i formującego się pasa brzegowego. Przeanalizowano warunki rozwoju egzogenicznych procesów: abrazji, erozji powierzchniowej i liniowej, uskoków, krasu, podtopienia i in. Oszacowano współczesny stopień antropogenicznej transformacji gleby i roślinności.
ABSTRACT
The Precarpathian sulfurous deposits nature-economic systems experience of ecologic conditions research where displayed. In 1997–2014 years by authors where made geoecological researches within mining (post mining) geosystems of “Yavoriv waterbody”, “Podorozhne waterbody” and “Opilla waterbodies” areas. A fact material about theory, methods and practice approaches of mining territories geoinformational modeling and cartography where generalized. On example of “Yavoriv waterbody” key area created on biggest in world sulfurous carrier place by area of 9,5 km2 and depth by 70 m. Approaches of anthropogenic, anthropogenic-transformed and nature geosystems landscape cartography where considered. Features of digital elevation model in waterbodies flooding and shoreline forming conditions were uncovered. Also were analyzed conditions of dangerous processes (abrasion, plane and linear erosion, landslides, karst, flooding, etc.) development. The contemporary anthropogenic transformation level of soil and vegetation cover made estimationSłowa kluczowe
Bibliografia
Haidin A., Zozulia I. (2009). Novi ozera Lvivshchyny: Druhe vydannia, pereroblene i dopovnene. Lviv: Afisza. 60.
Heoekolohichne modeliuvannia stanu pamiatok pryrody ta istorii (2010) / [Yu. Andreichuk, A. Bokotei, O. Vovk ta in.] / za zah. red. I. Kovalchuka, Ye. Ivanova. Lviv: 214.
Ivanov Ye. (1999). Ekoloho-landshaftoznavchi doslidzhennia terytorii porushenykh hirnycho-vydobuvnoiu promyslovistiu (na prykladi Yavorivskoho DHKhP “Sirka”). Heohrafiia i suchasnist, (1): 94–100.
Ivanov Ye. (2001). Metodyka ekoloho-landshaftoznavchoho kartohrafuvannia hirnychovydobuvnykh terytorii. Naukovyi visnyk Chernivetskoho universytetu. Chernivtsi: Ruta, 104. Heohrafiia. 207–213.
Ivanov Ye. (2002). Osoblyvosti landshaftnoho znimannia i kadastru v mezhakh rodovyshch korysnykh kopalyn. Heodeziia, kartohrafiia i aerofotoznimannia. (62). 110–115.
Ivanov Ye. (2014). Formuvannia postmaininhovykh landshaftnykh system Peredkarpatskoho sirkonosnoho baseinu. Heopolitika i ekoheodinamika rehionov. 10.2. 535‒543.
Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2008). Stvorennia heoinformatsiinoho banku danykh “Iavorivske ozero”. Resursy pryrodnykh vod Karpatskoho rehionu (Problemy okhorony ta ratsionalnoho vykorystannia): Materialy Somoi mizhnarodnoi naukovo-praktychnoi konferentsii. Lviv: 212–215.
Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2009) Rozvytok protsesiv transformatsii ta neobkhidnist okulturennia terytorii dovkola Yavorivskoho ozera. Resursy pryrodnykh vod Karpatskoho regionu (Problemy okhorony ta ratsionalnoho vykorystannia): Materialy Vosmoi mizhnarodnoi naukovo-praktychnoi konferentsii. Lviv: 215−217.
Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2010). Modeliuvannia rozvytku nebezpechnykh pryrodno-antropohennykh protsesiv u zonakh zatoplennia sirchanykh karieriv Peredkarpattia. Stan i perspektyvy rozvytku konstruktyvnoi heohrafii: Materialy Vseukrainskoi naukovo-praktychnoi konferentsii. Lviv: 212-216.
Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2014). Landshaftna struktura kliuchovoi dilianky “Iavorivska vodoima”. Landshaftoznavstvo: stan, problemy, perspektyvy: Materialy mizhnarodnoi naukovoi konferentsii. Lviv: 53-58.
Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2014a). Peredumovy formuvannia pryrodno-hospodarskykh system Peredkarpatskoho sirkonosnoho baseinu. Heohrafiia ta ekolohiia: nauka i osvita: Materialy V Vseukrainskoi naukovo-praktychnoi konferentsii. Uman: 112-116.
Ivanov Ye., Kovalchuk I., Andreichuk Yu. (2006). Teoretyko-metodolohichni osnovy і metodyka heoekolohichnoho kartohrafuvannia i modeliuvannia hirnycho-promyslovykh heokompleksiv. Naukovyi visnyk Volynskoho derzhavnoho universytetu im. Lesi Ukrainky. Heohrafichni nauky.(2). 15-23.
Kovalchuk I., Andreichuk Yu., Ivanov Ye., Lobanska N. (2010). Analiz morfometrychnykh pokaznykiv za dopomohoiu HIS-tekhnolohii. Inzhenerna heodeziia. (56). 65-73.
Kovalchuk I., Ivanov Ye., Andreichuk Yu. (2004) Modeliuvannia stanu pryrodno-antropohennykh system z vykorystanniam HIS-tekhnolohii. Heodeziia, kartohrafiia i aerofotoznimannia. (65). 105-110.
Kovalchuk I., Ivanov Ye., Andreichuk Yu., Lobanska N., Kliuinyk V. (2008). Kartohrafichne i heoinformatsiine modeliuvannia pryrodno-hospodarskykh system Zakhidnoho regionu Ukrainy. Kartohrafiia ta vyshcha shkola. (13). 61–72.
Kovalchuk I., Ivanov Ye., Kliuinyk V. (2011). Kartohrafuvannia heoekolohichnoho stanu pryrodno-hospodarskykh system hirnycho-promyslovykh terytorii. Chasopys kartohrafii. (2). 129-137.
Kowalczuk I., Iwanow Je., Andrejczuk Ju. (2007). Geoekologiczne kartowanie i modelowanie zróżnicowanych funkcjonalne systemów naturalno-gospodarczych. Współczesne problemy metodyki kartograficznej: Prace i studia kartograficzne / Pod red. M. Sirko i P. Cebrykowa. Lublin. (1). 86-90.
Rozrobka dokumentatsii na pershocherhovi roboty po vidnovlenniu samoplynnoho stoku richok z vrakhuvanniam alternatyvnoho variantu likvidatsii sirchanoho rudnyka (2000). Zvit po NTR / Kerivnyk roboty I. I. Zozulia. Lviv: IHKhP; VAT “Hirkhimprom”. 98.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Ta praca dostępna jest na licencji Creative Commons Attribution 3.0 License.
eISSN 2353-3927