Wykorzystanie historycznych i współczesnych źródeł w badaniach geomorfologicznych i gospodarczych skutków wezbrań na przykładzie doliny Skawy
Abstrakt
Wezbrania rzeczne wywołują zmiany morfologiczne w obrębie łożyska. W korytach przekształconych przez człowieka, po zniszczeniu zabezpieczeń brzegowych, rzeka dąży do przywrócenia naturalnego układu koryta. W dolinie Skawy wezbraniowe zmiany geomorfologiczne związane są z boczną migracją koryta, a w rozszerzeniach dna doliny z poszerzaniem koryta. Przekształcenia rzeźby często powodują straty ekonomiczne. Największe zniszczenia związane są ze znoszeniem opasek brzegowych, uszkadzaniem przepraw mostowych, podmywaniem dróg. W wyniku dużego zainwestowania dna doliny niszczone są również budynki mieszkalne i gospodarcze. Na obszarze doliny Skawy powodziowe straty ekonomiczne wywołane erozją boczną są bardziej dotkliwe niż zalewanie terenów nadrzecznych.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Bednarczyk, T., Radecki-Pawlik, A., Słowik-Opoka, E. (2003). Wpływ regulacji technicznej rzeki Łososiny na zmianę warunków transportu rumowiska wleczonego dostarczonego do zbiornika Czchów. Acta Scientiarum Polonorum – Formatko Circumiectus, 2.
Bielański, A. (1997). Materiały do historii powodzi w dorzeczu górnej Wisły. Kraków, Wyd. Politechniki Krakowskiej.
Chełmicki, W., Skąpski, R., Soja, R. (1998-1999). Reżim hydrologiczny rzek karpackich w Polsce, Folia Geographica, Series Geographica-Psyhica, 29-30.
Drożdżal, E., Kępski, K., Piórecki, M. (2010). Czy zbiornik Dobczyce spowodował powódź na dolnej Rabie w maju 2010 roku?. Aura, 7.
Dynowska, I., Maciejewski, M. (1991). Dorzecze górnej Wisły. t. 1. Warszawa-Kraków: PWN.
Froehlich, W. (1982). Mechanizm transportu fluwialnego i dostawy zwietrzelin do koryta w górskiej zlewni fliszowej. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 143.
Gorczyca, E. (2007). Morphodynamics of the River Łososina Chanel after an Extreme Flood (Western Carpathian Mountains). Geografija/Geography, 43, (2).
Gorczyca, E., Krzemień, K. (2010). Channel Structure Changes in Carpathian Rivers. W: A. Radecki-Pawlik, J. Hernik (red.), Cultural Landscapes of River Valleys. Kraków: Wyd. UR.
Gorczyca, E., Wrońska-Wałach, D., (2008). Transformacja małych zlewni górskich podczas opadowych zdarzeń ekstremalnych (Bieszczady). Landform Analysis, 8.
Gorczyca, E., Kamykowska, M., Krzemień, K. (2008). River Channel Structure Research In the Carpathian Mountains. Geografija/Geography, 44, (2).
Grela, J., Słota, H., Zieliński, J. (1997). Dorzecze Wisły: monografia powodzi lipiec 1997. Warszawa: IMGW.
Guzik, G. (2002). Reakcja koryta rzeki górskiej na strukturę podłoża na przykładzie Wisłoki i Jasiołki (Beskid Niski). Przegląd Geologiczny, 7.
Hampel, J., Kiryk, F. (1998). Sucha Beskidzka. Kraków: Secesja.
Ingarden, R. (1922). Rzeki i kanały żeglowne w b. trzech zaborach i znaczenie ich gospodarcze dla Polski, Kraków.
Izmaiłow, B., Kamykowska, M., Krzemień, K. (2004). Geomorfologiczna rola katastrofalnych wezbrań w transformacji górskiego systemu korytowego na przykładzie Wilszni (Beskid Niski). W: B. Izmaiłow (red.), Przyroda-Człowiek-Bóg. Kraków: IGiGP UJ.
Izmaiłow, B., Kamykowska, M., Krzemień, K. (2006). The geomorphological effects of flash floods in mountain river channels. The case of the River Wilsznia (Western Carpathian Mountains). W: R.S. Chalov, M. Kamykowska, K. Krzemień (red.), Channel Processes in the rivers of mountains, foothills and plains, Prace Geograficzne IGiGP UJ. Kraków: IGiGP UJ.
Kaszowski, L. (1979). Dynamiczna typologia koryt rzecznych na obszarze Karpat i ich przedgórza. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, 21, (1).
Kaszowski, L., Krzemień, K. (1986). Metody typologii koryt rzecznych. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 67.
Klimek, K. (1979). Geomorfologiczne zróżnicowanie koryt karpackich dopływów Wisły. Folia Geographica Series Geographica-Psyhica, 12.
Klimek, K. (1983). Erozja wgłębna dopływów Wisły na Przedpolu Karpat. W: Z. Kajak (red.), Ekologiczne podstawy zagospodarowania Wisły i jej dorzecza. Warszawa-Łódź: PWN.
Korpak, J., Krzemień, K., Radecki-Pawlik, A. (2008). Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany koryt cieków karpackich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, seria monografia, 4.
Kościelniak, J. (2004). Zmiany funkcjonowania górskich systemów korytowych w wyniku przeprowadzonych regulacji hydrotechnicznych. W: M. Błaszkiewicz, P. Gierszewski (red.), Rekonstrukcja i prognoza zmian środowiska przyrodniczego w badaniach geograficznych. Prace Geograficzne IGiPZ PAN. Kraków: IGiPZ PAN.
Krzemień, K. (1976). Współczesna dynamika koryta potoku Konina w Gorcach. Folia Geographica Series Geographica-Psyhica, 10.
Krzemień, K. (1984). Współczesne zmiany modelowania koryt potoków w Gorcach. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 59.
Krzemień, K. (2006). Badania struktury i dynamiki koryt rzek karpackich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4, (1).
Krzemień, K. (red.) (2012). Struktura koryt rzek i potoków (studium metodyczne). Kraków: IGiGP UJ.
Malarz, R. (2002). Powodziowa transformacja gruboklastycznych aluwiów w żwirodennych rzekach zachodnich Karpat fliszowych (na przykładzie Soły i Skawy). Kraków, Wyd. Naukowe AP.
Niemirowski, M. (1974). Dynamika współczesnych koryt potoków górskich (na przykładzie potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach). Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 34.
Wielgus, W. (2011). Zabezpieczenie brzegu rz. Skawy w km 20+600-21+300 w m.Wadowice, gm.Wadowice, pow.wadowicki, woj.małopolskie. (niepublikowana dokumentacja projektowa RZGW).
Radecki-Pawlik, A. (2004). Zmiana warunków hydrodynamicznych wzdłuż koryta potoku górskiego w zróżnicowanej zabudową techniczną małej zlewni karpackiej. Inżynieria Rolnicza, 2.
Radecki-Pawlik, A. (2010). O niektórych, bliskich naturze rozwiązaniach utrzymania koryt rzek i potoków górskich. Gospodarka Wodna, 2.
Witkowski, K. (2012). Transformacja powodziowa koryta rzeki górskiej (na przykładzie Skawy poniżej Wadowic) (praca licencjacka). Archiwum Instytutu Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Witkowski, K., Wysmołek, G. (2013a). Wpływ wielonurtowej Skawy na działalność człowieka w dnie doliny. Przegląd historyczno – kulturalny Wadoviana, 16.
Witkowski, K., Wysmołek, G. (2013b). Transformacja wezbraniowa koryta rzeki górskiej na przykładzie Skawy. Referat wygłoszony na: III Kopernikańskim Sympozjum Studentów Nauk Przyrodniczych, Toruń.
Witkowski, K., Wysmołek, G. (2013c). Wpływ regulacji koryta na skład granulometryczny żwirowych łach korytowych Skawy. Referat wygłoszony na: VI Sympozjum Geneza, litologia, stratygrafia, Poznań.
Witkowski, K., Wysmołek, G. (2013d). Wezbraniowe przekształcenia koryta Skawy. Referat wygłoszony na: 29. Międzynarodowej Konferencji Naukowej Zmiany struktury przestrzennej przemysłu i usług w warunkach kryzysu gospodarczego, Kraków.
Wysmołek, G. (2012). Morfodynamika koryta Skawy na odcinku Sucha Beskidzka – Zembrzyce w latach 1997-2011 (praca licencjacka). Archiwum Instytutu Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Wyżga, B. (1991). Present-day downcutting of the Raba River channel (Western Carpathians, Poland) and its environmental effects. Catena, 18.
Wyżga, B. (1993). River response to channel regulation: case study of the Raba River, Carpathians, Poland. Earth Surface Processes and Landforms, 18.
Wyżga, B. (2001). Impact of the channelization-induced incision of the Skawa and Wisłoka Rivers, Southern Poland, on the conditions of overbank deposition. Regulated Rivers: Research and Management, 17.
Zawiejska, J., Krzemień, K. (2004). Man – induced changes in the structure and dynamic of the upper Dunajec River channel. Geograficky casopis, 56, (2).
Źródła internetowe:
Andrzejz. (2010, 17 maja). Powódź w Krakowie i Małopolsce – sytuacja z godziny 10.30. (artykuł z portalu internetowego) Pozyskano z http://www.mmkrakow.pl (dostęp z dnia: 20.05.2010)
Jakóbik, K. (2011). Powódź w województwie małopolskim w 2010 roku. [PDF]. Pozyskano z http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/krak/ASSETS_2011_skutki_powodzi_2010.pdf (dostęp z dnia: 22.11.2013)
RZGW. (2010). Powódź 2010 – kalendarium. Pozyskano z http://oki.krakow.rzgw.gov.pl (dostęp z dnia: 21.11.2013)
RZGW. (2013). Mapy ze studium ochrony przeciwpowodziowej na podkładach topograficznych. Pozyskano z http://oki.krakow.rzgw.gov.pl (dostęp z dnia: 27.12.2013)
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Ta praca dostępna jest na licencji Creative Commons Attribution 3.0 License.
eISSN 2353-3927